Het eergetouw een geschiedenis van Schijndel

Wat maakt het landschap van Schijndel zo specifiek Schijndels? Wanneer en hoe is het cultuurlandschap ontstaan? En op welke wijze kan ik mijn idee over het landschap vormgeven zodat deze onlosmakelijk verbonden is met de plek?

Vroeger/Eergetouw
Het grondgebied van de gemeente Schijndel wordt al duizenden jaren gebruikt. Het werd door de jagers/verzamelaars doorkruist op zoek naar voedsel. Zij vonden bescherming achter de zuidoostelijke hellingen van de dekzandruggen (het grondgebied van Schijndel is een zogenaamd dekzandgebied). In latere periodes werd het gebied langere tijd bewoond en werd de grond bewerkt. De invloed van de landbouw was in het begin kleinschalig. Bomen werden gekapt voor de huizen of moesten plaats maken voor de akkers. De onvruchtbaarheid van de zandgronden maakten het noodzakelijk de akker om de paar jaar te verplaatsen. Deze roofbouw heeft zeer lang geduurd. In de middeleeuwen was het oorspronkelijke oerbos geheel verdwenen. In de late Middeleeuwen ontdekte men dat door bemesting de akkers veel langer konden worden gebruikt. In de loop van de eeuwen hierna ontstonden de zogenaamde esdekken die het landschap opnieuw veranderden. Op grote schaal werden plaggen gestoken. Grote gebieden werden ontdaan van begroeiing en werden zandvlakten. De geschetste ontwikkeling hield niet op: het landschap verandert nog steeds.

Welk (technisch)hulpmiddel gebruikte de prehistorische boer om de natuurlijke omgeving in akkers te veranderen? Er zijn (nog) geen grondsporen gevonden maar de oudste en eenvoudigste ploeg is het eergetouw. Een ploeg waarmee de aarde alleen werd gescheurd en niet gekeerd. Mede door deze technische innovatie was het mogelijke de natuurlijke gronden te cultiveren.

Nu/Techniek
In de loop van de tijd ontwikkelde het eergetouw zich tot een diepploeg waarvan sommigen een diepte kunnen bereiken van 1,5 tot 2 meter. Hierbij wordt de slechte bovengrond vervangen door vruchtbare ondergrond. De techniek heeft het mogelijk gemaakt om het landschap van de vroegste nederzetting te veranderen in wat er nu is, Schijndel. Er ontstond

een infrastructuur die belangrijk is voor een woongemeenschap. Wegen, straten en stegen werden aangelegd en zijn tegenwoordig gemakkelijk via een stadskaart of via internet terug te vinden. Door middel van satellietsystemen wordt het gebied van onder andere Schijndel bestudeerd en geanalyseerd. Dagelijks gebruiken wij allerlei technische hulpmiddelen, gps, mobiele telefoon, internet om onze positie in Schijndel te bepalen, waar ben ik?
Weten waar je bent gebeurt achteloos, het hoort erbij.

Als bewoner - of in mijn situatie als voorbijganger - ben ik met een mobiele telefoon te volgen. Ook in Schijndel. Van dat gegeven wil ik gebruik maken: als ik dan toch te volgen ben, wil ik twee verschillende tijdvakken met elkaar verbinden en laat ik door middel van een computeranimatie zien hoe ik gelopen ben. In mijn perceptie van de plek zal dit naar voorbeeld uit de prehistorie zijn: een boer met een eergetouw getrokken door een span runderen, richting het zuidoosten.

Belicht
Wij leven in een technologische cultuur. Het landschap dat wij waarnemen is gemedieerd en wordt bijvoorbeeld bepaald door het rijden in de auto, het lokaliseren via de gps, het luisteren naar de weerberichten. Allerlei nieuwe technieken laten andere manieren van waarneming toe. Het idee dat de plek zelf geschiedenis heeft opgeslagen laat ik los. De genius loci, de geest van plek, wordt in mijn illustratie niet gefixeerd op de plek maar door het gebruik van gps gemedieerd en is via een scherm/flatscreen realtime te volgen. GPS systemen kunnen de verplaatsing registeren en het realtime laten zien zodat de wandeling te volgen is. De registratie, tekening, hiervan kan op grote schaal worden uitgeprint en buiten (richting het zuidoosten op de T-splitsing Koeveringsdijk/De Coevering) tentoongesteld. De tekening kan ook in neon worden gemaakt, op T-shirts worden geprint, enz. afhankelijk van het budget.

Uitvoering
Om het project te concretiseren zijn er een aantal mogelijkheden. De tekening buiten de bebouwde kom is 'gemakkelijk' te markeren zodat ook anderen dezelfde route kunnen lopen. Een andere optie is om de tekening zoals op de grote illustratie te wandelen in de bebouwde

kom. Publieksparticipatie is dan nodig want alleen het patroon van de straten levert een basale tekening op

Een luchtfoto van de bebouwde kom van Schijndel. Hierop is een boer achter een eergetouw getrokken door twee ossen getekend. De tekening is gemaakt naar voorbeeld van grottekeningen uit het Noorden van Europa.

Een luchtfoto van Schijndel waarop een boer met het eergetouw voort getrokken door twee ossen is geprojecteerd.

(zie grote illustratie). De inwoners van Schijndel bepalen dan de vorm en als kunstenaar voeg ik mij in dit proces. De tekening wordt ook een graadmeter want het illustreert de bereidheid van de inwoners om mede de tekening van hun ploegende voorouder in Schijndel te realiseren. Het vertelt onder andere iets over de sociale cohesie. Op de route die wordt gelopen worden foto’s, filmpjes, geluidsopnamen gemaakt die via internet te zien en te horen zijn. Om dat te realiseren zie ik de mogelijkheid om het onderwijs erbij te betrekken. Het eindresultaat is een weerspiegeling van de ruimte. Het levert een nieuwe ruimtelijke ervaring op en is onlosmakelijk verbonden met de plek, Schijndel en de tijd.

Ploegen in de prehistorie	Tentoonstelling Het Schijndels landschap gedicht en belicht	prehistoric plough
up